16 juni 2025
Ondanks de groeiende belangstelling van de publieke en private sector voor gezonde stedelijke ontwikkeling (GSO) is de wetenschappelijke basis nog beperkt. Theorieën over de (gezondsheids)effecten van een groene omgeving, klimaatbestendig ontwerp en sociale infrastructuur zijn goed vertegenwoordigd in beleidsvisies, strategieën en projectontwerp maar de daadwerkelijke metingen ontbreken vooralsnog. Het project MEASUR – een initiatief van DKH GSL en gefinancierd door Health Holland– springt in dit gat. Wij spraken mede-oprichter van Good City Sense Arjen Hof over de ambitie van het project.
Samen met onderzoeksinstellingen, bedrijven, overheden en projectontwikkelaars gaat dit consortium verschillende meetinstrumenten ontwikkelen én bundelen in een generiek raamwerk. Om daarmee een gestandaardiseerde methodiek te ontwikkelen voor het langdurig monitoren van een gezonde leefomgeving die toegepast kan worden in nieuwe gebiedsontwikkelingen. MEASUR is een initiatief van DKH GSL.
De testlocatie van MEASUR is de wijk Cartesius in Utrecht, wat ook een Living Lab van de DKH GSL is[1]. De DKH GSL partners Hogeschool Utrecht, Good City Sense, Urban Sync en gemeente Utrecht zijn verder partners in het MEASUR-project. Het consortium wordt geleid door de Universiteit Utrecht. Daarnaast zijn ook de ontwikkelaars in het gebied, Ballast Nedam en MRP betrokken.
Arjen: ‘In feite gaat het om het samenbrengen van twee werelden, namelijk die van de sociaal-ruimtelijke inrichting en technologische, en die van data-gedreven monitoring. Momenteel zijn er nog onvoldoende ontwikkelde meetinstrumenten om GSO te monitoren en te evalueren. De instrumenten die er zijn, zijn bovendien beperkt schaalbaar. En er is een gebrekkige verbinding tussen de resultaten die ze opleveren en het concrete handelingsperspectief voor professionals en inwoners. Het MEASUR project brengt hier verandering in.’
Uit de theorie blijkt dat er een heleboel factoren van invloed zijn op een gezonde leefomgeving. Hiervoor een fundamentele monitoringsstrategie ontwikkelen is best ingewikkeld, omdat effecten natuurlijk pas over jaren optreden of het verband tussen effecten niet meteen duidelijk is. ‘Wat ontbreekt is eigenlijk een manier om allerlei verschillende databronnen makkelijk met elkaar te combineren over een langere periode’, aldus Arjen. ‘In het project worden meetmethoden ontwikkeld voor bijvoorbeeld hittestress, luchtvochtigheid, geluidhinder en windhinder. Dit wordt gedaan met hulp van technologieën en sensoren die o.a. ontwikkeld worden door de Hogeschool Utrecht en het bedrijf Telraam uit België. Het MEASUR-raamwerk zorgt voor harmonisatie van deze oplossingen. Binnen Cartesius zal dit gedemonstreerd worden in de digital twin van Urban Sync, en gebruikt worden voor participatieprocessen. Het MEASUR-raamwerk wordt flexibel, modulair en gebruiksvriendelijk en kan ingezet worden voor langdurige monitoring van interventies in stedelijke leefomgevingen. Zowel tijdens de bouwfase als bij de ruimtelijke inrichting van de leefomgeving kan het straks worden toegepast.’
Het project is opgedeeld in vier onderdelen: 1) de ontwikkeling van innovatieve meetinstrumenten, 2) het testen en doorontwikkelen van deze instrumenten in de setting van Cartesius, 3) het visualiseren van inzichten in een digital twin, 4) en de vertaling van de aanpak naar een generiek monitoringsframework. Arjen: ‘Eén toepassing is de digital twin van Urban Sync waarmee verschillende scenario’s onderzocht kunnen worden en bewoners betrokken kunnen worden bij de ontwikkeling van de buurt. Het doel is dat uiteindelijk iedereen met een goed idee deze methodiek en data kan gebruiken om de effecten van gebiedsontwikkeling te analyseren.’
Het onderzoek is daarom relevant voor allerlei doelgroepen. Van stedenbouwkundigen, tot onderzoekers en professionals in de fysieke leefomgeving, beleidsmakers en bewoners zelf. Thema’s die spelen zijn bijvoorbeeld natuur-inclusief bouwen en klimaatbestendig ontwerpen en die hangen samen met gezond stedelijk leven.
Arjen:’ Veel projecten worden nu gedaan op basis van aannames. Het doel van MEASUR is om duidelijkere conclusies te kunnen trekken over aantoonbare effecten, inclusief manieren om te meten en te monitoren. In hoeverre dit ook mogelijk is zal ook tijdens het onderzoek naar voren komen. In ieder geval is er ambitie en expertise aanwezig.’
Er valt nog veel te winnen in het werkveld van gezonde stedelijke ontwikkeling door de theorie naar de praktijk te vertalen en in te zetten op langdurige monitoring en betrokkenheid. ‘Mijn oproep is dan ook, zoek synergie en ga concreet aan de slag om een betere onderbouwing te verzamelen voor maatregelen die gericht zijn op het creëren van een gezonde leefomgeving’, aldus Arjen.
projectteam MEASUR
Arjen Hof,Good City Sense, e-mail arjen@goodcitysense.nl
Hanneke Posthumus, projectleider MEASUR Universiteit Utrecht, e-mail h.posthumus@uu.nl
[1] Living Lab Utrecht-Cartesius dient als testlocatie voor het onderzoek. Cartesius is een woongebied in ontwikkeling voor personen met diverse sociaaleconomische achtergronden en met een centrale focus op gezondheid. In Cartesius is een publiek-private-samenwerking actief die het mogelijk maakt om dit project succesvol te implementeren.
De Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven is een onafhankelijk en open platform van publieke en private organisaties. We werken samen met inwoners aan oplossingen voor een gezonde stedelijke leefomgeving. De organisaties binnen de hub ontwikkelen wetenschappelijk onderbouwde, datagedreven concepten en instrumenten: evidence based producten en diensten die een positief effect hebben op de gezondheid van iedereen die woont, werkt of recreëert in een stedelijke omgeving. Nu en in de toekomst.
Lees meer
