23 maart 2022
In 2019 werd in de Kolenkitbuurt in Amsterdam het energieneutrale woningbouwcomplex Rhapsody in West opgeleverd. Een bijzonder project door de ligging aan de A10, het duurzame karakter èn vanwege de grote aandacht voor gezond stedelijk leven. Ben van de Ven, partner bij Urban Sync, was samen met TANGRAM Architekten nauw betrokken bij de concept- en ontwikkelfase. Student Madelief Ritt evalueerde het project twee jaar na oplevering. In dit interview vertellen ze over hun leerervaringen.
“Wij zijn met Urban Sync al heel vroeg in het project ingestapt naar aanleiding van de tender van de gemeente Amsterdam in 2014,” vertelt Ben van de Ven. “De opdracht vanuit de gemeente was om een duurzaam concept voor huurwoningen in het middensegment te ontwikkelen. Vanuit het ontwikkelteam hebben we daaraan toegevoegd dat de nieuwe huurders zich zouden mengen met de andere bewoners van de Kolenkitbuurt en dat gezond leven zou worden gestimuleerd. Daarbij was het extra uitdagend dat de nieuwe woningen zouden worden gebouwd op een stuk braakliggend terrein, dat door omwonenden al voor allerlei activiteiten werd gebruikt. Wij hebben onder andere een participatie- en co-creatie traject met de buurt getrokken, om ervoor te zorgen dat ook het nieuwe terrein een ontmoetingsplek zou worden voor iedereen. We konden goed aansluiten bij een bestaande groep bewoners, die al van alles in de wijk organiseerde via Cascoland. Uiteindelijk is er een prachtig complex aangelegd met binnentuinen, een café en een aantal kassen waar mensen uit de hele buurt kunnen samenkomen.
“Die co-creatie aanpak heeft goed gewerkt in de Kolenkitbuurt,” voegt Madelief Ritt toe. Twee jaar na de oplevering van Rhapsody in West, in 2019, evalueerde zij, in opdracht van DKH GSL en onder begeleiding van Urban Sync, HU, RIVM en TANGRAM Architecten, het project samen met drie studiegenoten van de Master Metropolitan Analysis, Design and Engineering (MADE). “In de grote hoeveelheid gesprekken die we op straat hebben gevoerd, was er eigenlijk geen enkel negatief geluid te horen over het nieuwe woningcomplex. Het groen in de wijk wordt als prettig ervaren, de woningen fleuren de buurt op en houden het geluid van de A10 tegen, de luchtkwaliteit is beter èn het café The Villy is een aanwinst voor de hele buurt.”
“Niet voor niks dat het project in 2021 de SKG-award (Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling) heeft gewonnen voor duurzame gebiedsontwikkeling,” vult Ben aan. “En toch hebben Madelief en haar medestudenten in de evaluatie conclusies getrokken waar we veel van kunnen leren.”
“In ons onderzoek bleek dat de nieuwe huurders van Rhapsody in West nauwelijks behoefte hadden om dingen samen met de buurt te doen” licht Madelief toe. “Onze aanname is dat dit komt doordat middeldure huurwoningen vaak een tussenstation zijn voor een uiteindelijke koopwoning. Mensen die niet van plan zijn om lang te blijven, lijken minder geneigd om contact met hun buren te zoeken dan mensen die niet meer weg willen gaan. Daarnaast kwamen we erachter dat de grote trappen, die naar de ontmoetingsplek in het centrum leiden, door de omgeving worden gezien als een barrière om Rhapsody in West in te gaan. Overigens zien de bewoners zelf het niet als een probleem dat er weinig integratie tussen Rhapsody in West en de Kolenkitbuurt is. Dat is het grappige: het oorspronkelijke doel is niet behaald en toch is iedereen tevreden.”
Een gebouw moet echt iets betekenen voor de mensen die er wonen.”
- Ben van de Ven, Urban Sync
Naast een evaluatie van het project, hebben de studenten gekeken naar de meetbaarheid van sociale gezondheid. “Voor het landelijke dashboard wilden het RIVM en DKH GSL graag weten hoe je indicatoren als ontmoetingsplekken, sociale activiteiten en sociaal contact in een wijk meetbaar maakt,” vertelt Madelief. “Dat bleek ingewikkeld te zijn, omdat mensen zoveel van elkaar verschillen. Waar de één graag deelneemt aan sociale activiteiten, vindt een ander die drukte vooral heel storend. En waar de één het groeten van de buren als sociaal contact ervaart, is daar voor een ander echt vriendschappelijk contact voor nodig. Het is daardoor heel moeilijk om iets algemeens te zeggen dat geldt voor een hele wijk, laat staan landelijk. Wij hebben dan ook aanbevolen om een template dashboard te maken, waarin een gemeente of een wijk kan selecteren welke indicatoren zij inzichtelijk willen maken. Zij moeten dan zelf de lokale data nog verzamelen, bijvoorbeeld op basis van interviews of openbaar beschikbare data.”
Studenten kunnen een belangrijke rol hebben bij dit soort ontwikkelingen, ook binnen DKH GSL verband. “Ik stel me voor dat er in het hele land living labs worden opgericht, waarin studenten data op het gebied van gezond stedelijk leven verzamelen,” besluit Madelief. “Zo krijg je steeds meer input voor de monitor en leren de studenten tegelijkertijd over dit interessante vakgebied. Zelf heb ik in dit project veel geleerd van het werken in de Multiple Helix. Binnen een kennisinstelling als RIVM gaat het er heel anders aan toe dan binnen een marktpartij als Urban Sync of een gemeente. Ik heb gemerkt dat het belangrijk is om een gezamenlijk doel te stellen en de verwachtingen naar elkaar uit te spreken. Daarnaast moet je snel focus aanbrengen, zodat je aan de slag kunt. Beter één ding goed onderzoeken dan heel veel dingen half.”
Inmiddels is Madelief, naast haar studie, parttime aan de slag voor Urban Sync. “Madelief gaat in de nieuwe tak van ons bedrijf werken, waarin jonge professionals nadenken over gebiedsontwikkeling,” licht Ben van de Ven toe. “Wij vinden het belangrijk dat niet alleen de oudere mannen in grijze pakken over woonprojecten beslissen, maar ook de jongeren die er daadwerkelijk gaan wonen. Ik denk dat Madelief daar een hele mooie bijdrage aan gaat leveren!”
De Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven is een onafhankelijk en open platform van publieke en private organisaties. We werken samen met inwoners aan oplossingen voor een gezonde stedelijke leefomgeving. De organisaties binnen de hub ontwikkelen wetenschappelijk onderbouwde, datagedreven concepten en instrumenten: evidence based producten en diensten die een positief effect hebben op de gezondheid van iedereen die woont, werkt of recreëert in een stedelijke omgeving. Nu en in de toekomst.
Lees meer
