22 september 2021
Op 22 september 2021 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) haar richtlijnen voor de luchtkwaliteit bijgesteld. Conclusie: de waarden voor luchtverontreiniging moeten flink omlaag om schadelijke gezondheidseffecten en sterfte bij mensen te voorkomen. Gerard Hoek van de Universiteit Utrecht was betrokken bij het onderzoek dat tot de nieuwe WHO-richtlijnen leidde.
“Als universitair hoofddocent bij het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) van de Universiteit Utrecht doe ik nu zo’n twintig jaar onderzoek naar blootstelling aan luchtverontreiniging. Dit doe ik samen met mijn collega’s, promovendi, maar ook organisaties als het RIVM en UMC Utrecht. Ons doel is om te achterhalen in welke mate luchtverontreiniging schadelijk is voor de gezondheid van mensen, zowel op korte als op lange termijn. Zo kijken we bijvoorbeeld of mensen die in een gebied met veel luchtverontreiniging wonen meer hart- en vaatziekten, COPD of longkanker ontwikkelen en of de sterfte in deze gebieden hoger is. Maar we willen ook weten of tijdelijk verhoogde concentraties tijdens smogperioden invloed hebben op ademhalingsproblemen bij kinderen.
Luchtvervuiling is al schadelijk voor de gezondheid bij lagere niveau’s dan we tot nu toe dachten.
De WHO-richtlijnen geven aan tot welke concentraties vervuilende stoffen als fijnstof, stikstofdioxide, ozon, koolmonoxide en zwaveldioxide in de lucht beperkt moeten worden om ernstige gezondheidsschade te voorkomen. Ze zijn voor het laatst bijgesteld in 2005 en de nieuwe richtlijnen zullen voor velen behoorlijk schokkend zijn. De richtlijn voor fijnstof was bijvoorbeeld tien microgram per kubieke meter en wordt nu bijgesteld naar vijf. Dat is de helft, terwijl wij in Nederland op veel plaatsen nog maar net in de buurt beginnen te komen van de oude waarde. Voor stikstofdioxide gaan we nog verder terug: van veertig naar tien microgram per kubieke meter. Ook daar zitten we met onze luchtkwaliteit in grote delen van het land nog ver vandaan.
Het is niet voor niets dat de WHO hier nu mee komt. Sinds de laatste uitgave in 2005 is er wereldwijd veel onderzoek gedaan naar de invloed van luchtverontreiniging op gezondheid en sterfte. Naar aanleiding hiervan ontstond het vermoeden dat vervuilende stoffen in de lucht in veel lagere concentraties schadelijk zijn dan we tot dan toe dachten. In 2015 is de WHO daarom een uitgebreid proces begonnen om te kijken of de richtlijnen moesten worden herzien. Een groep van experts uit alle continenten, waaronder mijn collega Emeritus hoogleraar Bert Brunekreef, heeft zich verzameld in de zogenaamde Guideline Development Group en de opdracht gegeven om ‘systematic reviews’ van de belangrijkste vervuilende stoffen in de lucht te doen. Zo’n review brengt àlle wetenschappelijke literatuur die er is bij elkaar en trekt daar conclusies uit. Zelf was ik de trekker van de groep die de invloed van fijnstof op sterfte onderzocht. De WHO-richtlijnen die er nu liggen, hoe streng ook, zijn het resultaat van zes jaar zorgvuldig onderzoek en moeten in mijn ogen dan ook heel serieus worden genomen.
Willen we een verbetering aanbrengen voor onze gezondheid én het milieu, dan moeten we milieumaatregelen die we al lang in zicht hebben versneld gaan invoeren.
Ik ben benieuwd wat onze eigen overheid, lokaal en nationaal, maar ook de overheden in andere landen met de nieuwe WHO-richtlijnen gaan doen. Willen we een verbetering aanbrengen voor onze gezondheid én het milieu, dan moeten we milieumaatregelen die we al lang in zicht hebben versneld gaan invoeren. Denk aan de transitie naar elektrisch rijdend verkeer, het uitfaseren van fossiele brandstoffen en het schoner maken van de industrie. Een goede eerste stap zou zijn dat de Europese Unie haar normen voor luchtkwaliteit bijstelt. Die normen zijn namelijk juridische bindend en veel te soepel als het om gezondheid van mensen gaat. Hoewel de WHO-richtlijnen een stevige morele status hebben en door veel lokale overheden (zoals Amsterdam en Rotterdam) worden gevolgd, zijn ze alleen adviserend. Laten we de vrijblijvendheid eraf halen.”
Wil je meer weten? De Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven organiseerde op 14 oktober 2021 een webinar waarin diverse experts met elkaar in gesprek gingen over de achtergrond en impact van de nieuwe richtlijnen. Wat is er veranderd? Waarom nu? Hoe vertalen we dat door in beleid? Je kunt het webinar hier terugkijken.
Gerard Hoek
Milieu epidemioloog
Universiteit Utrecht
De Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven is een onafhankelijk en open platform van publieke en private organisaties. We werken samen met inwoners aan oplossingen voor een gezonde stedelijke leefomgeving. De organisaties binnen de hub ontwikkelen wetenschappelijk onderbouwde, datagedreven concepten en instrumenten: evidence based producten en diensten die een positief effect hebben op de gezondheid van iedereen die woont, werkt of recreëert in een stedelijke omgeving. Nu en in de toekomst.
Lees meer
