26 augustus 2021
Bij het ontwikkelen van een gezond stedelijke leefomgeving moet je met heel veel indicatoren rekening houden. Van het aantal parkeerplaatsen in een wijk tot de hoeveelheid groen en van de luchtkwaliteit tot het ervaren van eenzaamheid. Alles heeft invloed op de gezondheid, maar ook op elkaar. Hoe breng je dat in kaart? Het RIVM en conceptontwikkelaar Urban Sync werken beiden aan een dashboard dat hier meer inzicht in moet geven. Via de Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven (DKH GSL) kwamen ze met elkaar in contact.
Vlnr. Remco Tacken, Henri de Ruiter, Danielle Gunnewijk, Maaike Huitema en Leon de Poorter
RIVM onderzoeker Henri de Ruiter werkte het afgelopen halfjaar nauw samen met data scientist Maaike Huitema, die als trainee vanuit de provincie Utrecht voor het RIVM en DKH GSL werkte. Samen bouwden zij aan een dashboard dat gezondheidsprofielen van wijken in kaart brengt. “Op het dashboard brengen we allerlei kwantitatieve gegevens over de gezond stedelijke leefomgeving bij elkaar,” vertelt Henri de Ruiter. “Denk aan de luchtkwaliteit, het aantal bankjes, geluidsoverlast, maar ook de nabijheid van een sportveld. Gemeenten en ontwikkelaars gebruiken deze gegevens als hulpmiddel om met inwoners in gesprek te gaan over wat er goed gaat in een wijk en wat er beter moet. De ervaring leert dat het een gesprek makkelijker gaat als je het onderwerp echt kunt visualiseren. Met deze nieuwe applicatie is het dashboard straks voor alle wijken van Nederland beschikbaar.”
“Het dashboard is in concept af, maar moet nog verder worden doorontwikkeld voordat het beschikbaar is voor de buitenwereld,” vult Maaike Huitema aan. “Op dat moment zal het ook gekoppeld worden aan het dataplatform van DKH GSL, dat verschillende databronnen over gezond stedelijk stedelijk leven bij elkaar brengt. Onze insteek was om een concrete bijdrage aan dit dataplatform te leveren, zonder te verzanden in de oneindige hoeveelheid mogelijkheden die er zijn om GSL in kaart te brengen. Daarom hebben we ervoor gekozen om een bestaande methode, de zogenaame GO!-methode (Gezonde Omgeving), te automatiseren. Het RIVM heeft hier zelf ook profijt van omdat het opstellen van wijkprofielen straks een stuk sneller gaat.”
Doordat we samen in DKH GSL zitten, worden de lijntjes tussen wetenschappelijke analyses en de toepassing in de praktijk een stuk korter.”
- Henri de Ruiter, RIVM
Dat er veel mogelijkheden zijn om aan een gezond stedelijke leefomgeving te werken, kunnen conceptontwikkelaar Remco Tacken, technisch ontwikkelaar Leon de Poorter en stedenbouwkundig ontwerper Danielle Gunnewijk van Urban Sync beamen. Sinds begin 2021 werken zij aan het Sync City dashboard, waarop de ‘hardware en software’ rondom gezond stedelijk leven samenkomen. “De stad bestaat op het eerste gezicht uit gebouwen, wegen, pleinen en groengebieden,” aldus stedenbouwkundige Danielle Gunnewijk. “Van oudsher wordt er bij gezonde gebiedsontwikkeling vooral gekeken naar deze technische aspecten, terwijl de zachtere factoren als beweging, zingeving, communityvorming en gezonde voeding een veel grotere invloed hebben op de gezondheid van mensen. In het Sync City dashboard laten we de samenhang zien tussen de gezondheidseffecten en de maatregelen die je kan toepassen. Dit visualiseren we in een toegankelijk 3D-model zodat de effecten voor iedereen te begrijpen zijn.”
Het Sync City dashboard staat nog in de kinderschoenen, maar de ambitie is groot. Danielle Gunnewijk: “We willen straks serieus kunnen voorspellen waar in een wijk je iets kan veranderen om de eenzaamheid van mensen te verminderen, bijvoorbeeld een gezamenlijke moestuin, pakketpunt of buitenfitness. Of hoe je met het ontwerp en de plaatsing van een fietsenstalling ervoor zorgt dat mensen vaker de auto laten staan. Maar om dit daadwerkelijk voor elkaar te krijgen, moeten we een heel lange adem hebben.
Het aantal factoren dat invloed heeft op de gezondheid is bijna oneindig groot en je moet heel diep in een onderwerp duiken om er iets zinnigs over te kunnen zeggen.” Remco Tacken licht toe: “Een goed voorbeeld is eenzaamheid. Het is bekend dat dit verschijnsel een grote invloed op de gezondheid heeft, maar hoe meet je hoe eenzaam iemand is? En op welke manier beïnvloedt dit dan weer de rest van iemands welzijn? Om hier op je dashboard ook maar enigszins compleet in te zijn, moet je met een waslijst van organisaties in gesprek.”
Eén van de organisaties die hierin kan meekijken, is het RIVM. “Wij kunnen vanuit onze wetenschappelijke kennis heel goed toetsen of partijen als Urban Sync de rekenmodellen rondom een gezondheidsindicator als eenzaamheid goed hebben toegepast,” vertelt Henri de Ruiter. “Andersom is het voor ons van groot belang dat onze wetenschappelijke kennis in de praktijk wordt getoetst om te kijken of het ook klopt wat wij allemaal bedenken. Nu we samen in DKH GSL zitten, worden deze lijntjes een stuk korter.”
Gezond stedelijk leven is geen trend die weer voorbijgaat. Gemeenten en inwoners staan er echt om te springen.”
- Danielle Gunnewijk, Urban Sync
Hoewel beide partijen aan een ander soort model werken - verbetering van bestaande wijken tegenover nieuwe gebiedsontwikkeling - zien ze de samenwerking in DKH GSL als een grote kans om uitdagingen gezamenlijk op te pakken. Denk bijvoorbeeld aan het verkrijgen van de juiste data. “De data die we nodig hebben staat overal. Bij gemeenten, gezondheidsinstanties, appbouwers, noem maar op,” vervolgt Henri de Ruiter. “De ene instantie wil die data wel beschikbaar stellen en heeft daar een mooi bestand voor, maar bij de andere instantie ontbreekt er van alles.” Leon de Poorter voegt toe: “Als commercieel bureau komt daar nog bij dat instanties niet erg happig zijn om hun data met ons te delen. Ik zou best graag met de verschillende partijen in DKH GSL willen kijken welke data we nodig hebben, bij welke bronnen die staan en hoe we daar samen aan komen.” “Dit horen we op meer plekken” , antwoordt Henri de Ruiter, “en is precies waar we als data-hub invulling aan gaan geven via de ontwikkeling van het FAIR Datapoint Gezond Stedelijk Leven.”
Een andere uitdaging waar DKH GSL verschil in kan maken is het verkrijgen van draagvlak. “Een gezondere leefomgeving creëren is niet per se duurder,” aldus Danielle Gunnewijk. “Je kunt met een aantal eenvoudige principes heel wat bereiken, maar het is voor gemeenten en ontwikkelaars vaak nog onbekend terrein. Samen kunnen we ervoor zorgen dat gezond stedelijk leven echt op de radar komt, zodat er bij projecten standaard rekening mee wordt gehouden. Dit is geen trend die weer voorbijgaat; gemeenten en inwoners staan hier echt om te springen. Zeker na het afgelopen jaar, waarin we door lockdowns veel meer aan huis gebonden waren, hebben we allemaal ervaren hoe belangrijk het is om je gezond en gelukkig te voelen op de plek waar je woont.”
Henri, Maaike, Danielle, Remco en Leon zijn eensgezind in hun advies voor anderen die met dashboards voor gezond stedelijk leven aan de slag willen gaan: “Probeer het dashboard niet in één keer te ontwikkelen, maar begin met kleine onderdelen en bouw die uit. Zorg verder dat je zoveel mogelijk kennis uitwisselt met andere partijen. En hoe ingewikkeld het ook wordt (want dat wordt het), onthoud altijd waar je het voor doet: iedereen heeft het recht op een gezonde plek om te leven.”
De Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven is een onafhankelijk en open platform van publieke en private organisaties. We werken samen met inwoners aan oplossingen voor een gezonde stedelijke leefomgeving. De organisaties binnen de hub ontwikkelen wetenschappelijk onderbouwde, datagedreven concepten en instrumenten: evidence based producten en diensten die een positief effect hebben op de gezondheid van iedereen die woont, werkt of recreëert in een stedelijke omgeving. Nu en in de toekomst.
Lees meer
